Dokument stanowi realizację obowiązku prawnego dotyczącego wprowadzenia we wszelkich instytucjach, w których przebywają dzieci, standardów ich ochrony przed krzywdzeniem [ustawa z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1606)].
STANDARDY OCHRONY
MAŁOLETNICH W PARAFII
Parafia rzymskokatolicka
p.w. św. Jadwigi Królowej Gdańsk
15.08.2024 r.
SPIS TREŚCI
WSTĘP ......................................................................................................................... 3
SŁOWNIK POJĘĆ ....................................................................................................... 5
STANDARD 1 - Organizacja w parafii bezpiecznego środowiska dla małoletnich. .. 6
STANDARD 2 – Zasady osobowej odpowiedzialności za zapobieganie przemocy
wobec małoletnich i reagowanie na przypadki takiej przemocy. ................................. 7
STANDARD 3 – Sposób działania w przypadku zaistniałej przemocy, zgłoszeniu o
przemocy lub wystąpieniu niewłaściwych zachowań. ................................................. 9
STANDARD 4 – Zapewnienie pomocy osobom pokrzywdzonym. ..........................10
STANDARD 5 – Sposób postępowania z osobami oskarżonymi o przestępstwo
seksualne i przemoc wobec małoletniego. ................................................................. 11
STANDARD 6 – Zasady obowiązujące w środowisku parafialnym .........................12
STANDARD 7 – Szkolenia osób odpowiedzialnych za prewencję, duchownych,
personelu parafii i animatorów. ..................................................................................17
STANDARD 8 – Zasady udostępniania standardów i ich ewaluacji. ........................19
ZAŁĄCZNIK 1...........................................................................................................20
ZAŁĄCZNIK 2...........................................................................................................22
ZAŁĄCZNIK 3...........................................................................................................24
2
WSTĘP
Niniejsze „Standardy Ochrony Małoletnich w Parafii” są spełnieniem
obowiązku, który nakłada polskie prawo (Ustawa z dnia 28.07.2023 r. o zmianie
Ustawy Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw – Dz. U. 2023
poz. 1606) m.in. na organizatorów rozwoju duchowego małoletnich i opieki nad nimi
oraz osoby dopuszczone do takiej działalności z małoletnimi.
Parafia jako część Kościoła lokalnego funkcjonuje przede wszystkim, aby
wierni katolicy określonego terenu otrzymywali w jej ramach pomoc duchową,
służącą ich duchowemu rozwojowi. Temu służy organizowanie kultu Bożego
(udzielanie sakramentów, wspólna modlitwa) jak i dodatkowe spotkania wiernych w
ramach grup duszpasterskich oraz kierownictwa duchowego. Parafia obejmuje
wszystkich wiernych, w tym małoletnich, wobec których posługujący duchowni i
świeccy mają obowiązek wprowadzenia i umocnienia ducha wiary. Małoletni
korzystają z udzielanych im sakramentów, przychodzą z dorosłymi lub sami na
wspólne modlitwy, a także biorą udział w formacyjnych spotkaniach i wyjazdach
parafialnych. Małoletni również mogą brać czynny udział w organizowaniu i
przebiegu duszpasterstwa parafialnego. Duszpasterstwo parafialne zazwyczaj odbywa
się w miejscowym kościele parafialnym i budynkach parafialnych, ale także w innych
miejscach np. kaplice, oratoria, podczas pielgrzymek i innych wyjazdów.
Specyfiką duszpasterstwa parafialnego jest to, iż parafia jest z zasady wspólnotą
wspólnot, stąd też pierwszymi odpowiedzialnymi za duchowy rozwój dziecka są jego
rodzice, a parafia jako wspólnota jest środowiskiem ułatwiającym to zadanie.
Specyfiką parafii jest to, iż stanowi część wspólnoty wiernych zgormadzonych
w ramach diecezji pod duszpasterskim przewodnictwem biskupa diecezjalnego.
Parafia jest zasady wspólnotą terytorialną, ograniczającą się do danej miejscowości
lub osiedla, ale otwartą również na wiernych spoza parafii. W związku z mobilnością
mieszkańców wspólnota parafialna może składać się zarówno z wiernych dobrze
siebie znających, jak z wiernych anonimowych, pojawiających się jedynie okazyjnie
w miejscu duszpasterstwa. Z reguły parafianie odwiedzają kościół parafialny przy
okazji niedzielnej Mszy św., ale są także i tacy, którzy codziennie korzystają z
miejscowego duszpasterstwa. Na czele parafii stoi proboszcz, mianowany przez
biskupa diecezjalnego, którym jest zawsze kapłan. Mogą mu pomagać inni duchowni
(wikariusze, księża do pomocy duszpasterskiej, diakoni) a także wierni świeccy
pełniący różne funkcje we wspólnocie parafialnej, zarówno funkcje techniczne jak i
formacyjne. Parafia zatem do przede wszystkim ludzie, ponad to działania
duszpasterskie i inne integrujące miejscową wspólnotę, ale to także wymiar
materialny w postaci budynków i majątku parafialnego.
W takiej wspólnocie parafialnej małoletni są zarówno odbiorcami jak i
aktywnymi uczestnikami życia duchowego. Wchodzą oni mniej lub bardziej w relacje
z dorosłymi (duchownymi i świeckimi) oraz innymi małoletnimi w ramach
3
duszpasterstwa, stąd istnieje obowiązek przede wszystkim moralny zadbania o ich
bezpieczeństwo duchowe i fizyczne, aby środowisko parafialne stało się dla nich
okazją do duchowego wzrostu, eliminując we wszelki możliwy sposób
niebezpieczeństwo jakiejkolwiek przemocy. Bezpieczeństwo małoletnich w ramach
duszpasterstwa wpływa zarówno na kształt ich relacji ze wspólnotą Kościoła,
poszczególnymi osobami, ale także w sposób istotny na relację z Bogiem.
Parafia jako wspólnota religijna, biorąc pod uwagę Boże przykazanie o miłości
bliźniego jak siebie samego winna zadbać z motywów religijnych o to, by środowisko
parafialne było miejscem, gdzie każdy małoletni może czuć się bezpiecznie oraz
znaleźć adekwatną pomoc w rozwoju religijnym.
Niniejsze Standardy Ochrony Małoletnich są konkretyzacją prawa
państwowego i mają za zadanie pomóc w tym, co jest przed wszystkim obowiązkiem
moralnym ludzi wierzących.
4
SŁOWNIK POJĘĆ
Animator – osoba dorosła lub małoletnia, prowadząca bieżącą formację duchową
grupy parafialnej w ramach duszpasterstwa parafialnego.
Duchowny – osoba wyświęcona przez biskupa do posługi duszpasterskiej (biskup,
prezbiter/kapłan/ksiądz, diakon)
Grupa parafialna – część członków parafii zgrupowanych ze względu na jednakową
formację, wspólny cel, własną duchowość, posiadający swojego opiekuna i
animatorów.
Opiekun grupy – duchowny czuwający nad prawidłową formacją grupy parafialnej.
Parafia – wspólnota wiernych na danym terenie pod przewodnictwem proboszcza,
ustanowiona i podległa biskupowi diecezjalnemu.
Personel parafialny – osoby świeckie spełniające różne funkcje w bieżącej organizacji
parafii (bez względu na rodzaj zatrudnienia i wynagrodzenie). Są to m.in. kościelny,
konserwator, organista, kancelistka, gospodyni na plebani, osoba sprzątająca itp.
Plebania – część pomieszczeń parafialnych przeznaczona dla codziennego
funkcjonowania duchownych.
Pomieszczenia duszpasterskie – pomieszczenia, w których odbywają się spotkania
grup duszpasterskich i duchownych ze świeckimi w ramach duszpasterstwa, a także
pomieszczenia służące kultowi Bożemu i załatwianiu spraw biurowych.
Proboszcz – kapłan mianowany przez biskupa diecezjalnego odpowiedzialnym za
prowadzenie parafii.
Przemoc - Przemoc to intencjonalne działanie lub zaniechanie jednej osoby wobec
drugiej, które wykorzystując przewagę sił narusza prawa i dobra osobiste jednostki,
powodując cierpienia i szkody fizyczne bądź psychiczne.
Wikariusz – ksiądz mianowany przez biskupa diecezjalnego do zwyczajnej pomocy
proboszczowi w duszpasterstwie parafialnym.
Wyjazd parafialny – wszystkie formy zorganizowanych przez parafię wyjazdów dla
parafian, wyjść, pielgrzymek. Mogą w nich uczestniczyć osoby spoza parafii.
Zakrystia – pomieszczenie lub zespół pomieszczeń służących przygotowaniu i
przebiegowi nabożeństw kościelnych.
5
STANDARD 1 - Organizacja w parafii bezpiecznego
środowiska dla małoletnich.
- w niniejszej parafii został opracowany i wprowadzony w życie wewnętrzny
dokument (Standardy Ochrony Małoletnich), w którym zawarta jest polityka ochrony
przebywających tam dzieci i osób dorosłych zgodnie z obowiązującymi standardami
wyznaczonymi zarówno przez dokumenty państwowe jak i wskazania wynikające z
Wytycznych Kościoła katolickiego w Polsce i Archidiecezji Gdańskiej
- w przygotowaniu wewnętrznego dokumentu uczestniczą zaangażowani świeccy, a
także dzieci.
- w parafii działa Zespół ds. Prewencji oraz wyznaczona jest tzw. osoba zaufania.
- polityka ochrony dotyczy szczegółowych zasad bezpieczeństwa i sposobów ochrony
przebywających tam małoletnich, czyli:
• rekrutacji personelu parafialnego i animatorów i ich szkolenie;
• bezpiecznych relacji pomiędzy duchownymi, personelem parafialnym,
animatorami a małoletnimi;
• bezpiecznych relacji pomiędzy małoletnimi;
• bezpiecznego korzystania z internetu i mediów elektronicznych;
• zasady ochrony wizerunku i danych osobowych;
• sposobu reagowania w parafii na przypadki podejrzenia, że dziecko doświadcza
przemocy i zasad prowadzenia rejestru interwencji (Załącznik 3);
• pomocy osobom pokrzywdzonym.
- standardy ochrony są dostępne w parafii i podane do publicznej wiadomości (na
stronie internetowej oraz wywieszone np. w gablocie parafialnej).
6
STANDARD 2 – Zasady osobowej odpowiedzialności za
zapobieganie przemocy wobec małoletnich i reagowanie na
przypadki takiej przemocy.
1. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PROBOSZCZA:
- kieruje całokształtem prewencji i reagowania na przemoc wobec małoletnich na
terenie parafii i podczas wyjazdów parafialnych,
- w zależności od potrzeb wyznacza osobę odpowiedzialną za prewencję bądź
zespół osób,
- decyduje o dopuszczeniu danej osoby do pracy z małoletnimi po wcześniejszym
sprawdzeniu jej w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (z
dostępem ograniczonym) i przyjęciu zaświadczenia o niekaralności bądź innych
odpowiednich oświadczeń,
- przyjmuje od w/w osoby aktualne zaświadczenie o niekaralności z Rejestru
Karnego i inne oświadczenia w przypadku braku rejestru karnego w państwie
pochodzenia dopuszczanej osoby,
- przechowuje jako informacje poufne wydruki z Rejestru i zaświadczenia
dostarczone przez w/w/ osoby,
- szkoli duchownych, personel parafii i animatorów w zakresie profilaktyki i
reagowaniu na przemoc wobec małoletnich, albo wyznacza odpowiednią osobę
do szkoleń,
- obowiązkowo przyjmuje oświadczenie od w/w osób o przeszkoleniu i
przechowuje je w aktach osobowych,
- udostępnia w odpowiednich miejscach niniejsze Standardy, w pomieszczeniach
i na stronie internetowej,
- przyjmuje zgłoszenia o dokonanej przemocy wobec małoletnich lub
podejrzanych zachowaniach oraz według uznania mianuje odpowiednią osobę
przyjmującą zgłoszenia o przemocy i podaje jej dane do publicznej wiadomości
w parafii i podczas wyjazdów,
- zgłasza osobiście lub według uznania mianuje osobę zgłaszającą odpowiednim
służbom podejrzenie dokonania przestępstw określonych w rozdz. XIX Kodeksu
Karnego (przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu) i XXV k.k. (przestępstwa
przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości) oraz w zakresie art. 189a k.k.
(handel ludźmi), art. 207 k.k. (znęcanie się nad osobą najbliższą lub pozostającą
w stosunku zależności) oraz przestępstw z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii,
- sporządza notatkę o przyjęciu zgłoszenia przypadku przemocy wobec
małoletnich lub według uznania mianuje do tego odpowiednią osobę,
- przechowuje jako poufne notatki o zgłoszeniu przemocy,
- mianuje osobę lub zespół osób w celu odpowiedniej pomocy osobie
pokrzywdzonej w poważnych przypadkach,
7
- współpracuje z osobą odpowiedzialną za prewencję w Archidiecezji Gdańskiej i
uczestniczy w odpowiednich szkoleniach,
- dba o ochronę danych osobowych zgodnie z zarządzeniami Inspektora ds.
Danych Osobowych Archidiecezji Gdańskiej
- osobiście zgłasza Delegatowi Arcybiskupa Gdańskiego ds. ochrony dzieci i
młodzieży przestępstwa na te seksualnym wobec małoletnich dokonane przez
miejscowych duchownych.
2. ODPOWIEDZIALNOŚĆ INNYCH DUCHOWNYCH, PERSONELU PARAFII
I ANIMATORÓW:
- współpraca z Proboszczem w całokształcie profilaktyki antyprzemocowej i
reagowaniu na przemoc,
- przekazywanie Proboszczowi lub osobie wyznaczonej zgłoszeń o podejrzeniu
przemocy,
- uwrażliwianie małoletnich na potrzebę bezpieczeństwa i przeciwdziałaniu
przemocy,
- przekazywanie proboszczowi lub wyznaczonej osobie informacji o podejrzeniu
w/w/ przestępstw,
- poszanowanie osobowej godności małoletnich,
- przestrzeganie zasad zachowania wobec małoletnich, umieszczonych w
niniejszych Standardach.
8
STANDARD 3 – Sposób działania w przypadku zaistniałej
przemocy, zgłoszeniu o przemocy lub wystąpieniu
niewłaściwych zachowań.
- osoba przyjmująca zgłoszenie przemocy wobec małoletniego, czy to od osoby
dorosłej, czy też od małoletniej w sposób zdroworozsądkowy ocenia czy jest to
sprawa poważna czy nie,
- w przypadku sprawy błahej sama zaradza sytuacji,
- w przypadku sprawy niewątpliwie poważnej, lub wątpliwości co do jej istoty zgłasza
to proboszczowi lub osobie wyznaczonej do przyjmowania zgłoszeń,
- w przypadku podejrzenia przestępstw świadek lub osoba przyjmująca zgłoszenia
przekazuje informację Proboszczowi lub osobie wyznaczonej do informowania służb
o podejrzeniu dokonania przestępstwa,
- w przypadkach poważnych Proboszcz lub osoba wyznaczona ma obowiązek
odnotowania przypadku i dalszego procedowania, min. przekazania sprawy
odpowiednim służbom. W notatce jest zamieszczona informacja o ewentualnym
przekazaniu sprawy innym, kompetentnym osobom z zaznaczeniem ich personaliów
i daty przekazania,
- gdyby istniało podejrzenie lub pewność co do przestępczego zachowania
duchownego wobec osoby małoletniej Proboszcz zgłasza przypadek do Delegata ds.
Ochrony Dzieci i Młodzieży,
- gdyby wyrządzona szkoda wobec małoletniego była poważna, należy w sposób
systemowy przejść do zaradzenia przemocy i możliwej pomocy osobie
poszkodowanej, w porozumieniu z rodziną, psychologiem i ewentualnie innymi
specjalistami,
- w przypadku przemocy rówieśniczej proboszcz organizuje odpowiednie działania w
środowisku małoletnich uświadamiające szkodliwość przemocy i sposób jej
przeciwdziałania,
- w przypadku podejrzenia dokonania przemocy wobec małoletniego przez
duchownego, animatora lub innego pracownika parafii Proboszcz profilaktycznie
odsuwa tę osobę od pracy z daną osobą małoletnią lub wszystkimi małoletnimi,
zależnie od charakteru sprawy,
- naczelną zasadą w ocenie działań przemocowych, profilaktyki i przeciwdziałaniu
przemocy winien być zdrowy rozsądek, posługujący się przepisami prawa
państwowego i kościelnego oraz zasadą proporcjonalności, a także ogólnie pojęte
dobro małoletnich.
9
STANDARD 4 – Zapewnienie pomocy osobom
pokrzywdzonym.
- każda osoba, która mówi o doświadczanej przez siebie krzywdzie, winna zostać
przyjęta z szacunkiem i uważnie wysłuchana.
- w przypadku wystąpienia faktycznej krzywdy parafia, z racji swej roli duchowej i
społecznej, w miarę potrzeby zapewnia pomoc osobie pokrzywdzonej,
- osoba skrzywdzona powinna otrzymać informację o możliwych formach pomocy, z
której może skorzystać na terenie parafii lub poza nią,
- parafia posiada, o ile to możliwe, kontakty do zaufanych osób, takich jak np.:
kierownik duchowy, psycholog, kurator sądowy, lekarz, pracownik opieki społecznej,
a także lokalnych organizacji specjalizujących się w pomocy małoletnim, aby
zapewnić pokrzywdzonemu pełną pomoc duchową i fizyczną,
- w przypadkach szczególnych Proboszcz organizuje zespół kompetentnych osób w
celu adekwatnej pomocy pokrzywdzonemu małoletniemu w zależności od źródła
przemocy,
- w przypadku, gdy osobą krzywdzącą jest duchowny, pracownik parafii lub animator
Proboszcz jak najszybciej odseparowuje osobę krzywdzącą od małoletniego,
- jeśli krzywdzicielem jest duchowny to pokrzywdzony nie powinien być obciążony
kosztami pomocy specjalistycznej,
- jeśli osoba skrzywdzona należała do jakiejś grupy parafialnej, również inni
uczestnicy tej grupy otrzymują pomoc duszpasterską i ewentualnie psychologiczną,
- jeśli osobą skrzywdzoną jest dziecko, pomoc powinna otrzymać również jego
rodzina,
- parafianie powinni być we właściwy sposób poinformowani o tym, co się wydarzyło,
jeśli to konieczne i sprawa jest publiczna, przy zachowaniu zasady ochrony dobrego
imienia osoby skrzywdzonej, a także osoby krzywdzącej, jeśli sprawa nie jest
udowodniona,
- jeśli zgłoszenie dotyczy przestępstwa określonego w prawie karnym i/lub
kanonicznym, osoba przyjmująca zgłoszenie postępuje zgodnie z procedurami
zawartymi w Wytycznych KEP.
- jeśli zgłoszenie dotyczy innej krzywdy czy niewłaściwego zachowania, osoba
zgłaszająca otrzymuje informację o podjętych w sprawie krokach.
- wszelkie działania i uzyskane informacje objęte są zasadą poufności, ale osoby
skrzywdzonej nie wolno zobowiązywać do zachowania tajemnicy.
10
STANDARD 5 – Sposób postępowania z osobami
oskarżonymi o przestępstwo seksualne i przemoc wobec
małoletniego.
- gdy do wspólnoty parafialnej należą osoby, które są oskarżone o różne przestępstwa
bądź mają wyrok w zawieszeniu, lub też wróciły do środowiska po odbytym wyroku,
lub ich ara uległa zatarciu, to mimo wszystko nie powinny one pracować z
małoletnimi, natomiast powinny zostać objęte pomocą duszpasterską,
- w sytuacji, gdy oskarżonym o przemoc lub krzywdzącym jest małoletni, należy
współpracować z jego rodzicami lub opiekunami prawnymi w takim zakresie, w jakim
jest to możliwe i potrzebne. Ich również dobrze jest otoczyć opieką duszpasterską,
- w sytuacji, gdy osobą oskarżoną jest duchowny lub osoba konsekrowana, należy
zastosować się do wskazań uzyskanych od biskupa miejsca lub przełożonych. Wobec
takiej osoby powzięte zostają kroki przewidziane przez Wytyczne KEP,
- gdy osobą oskarżoną jest pracownik parafii lub animator, należy odsunąć taką osobę
od podejmowanej pracy na czas wyjaśnienia sprawy lub do czasu decyzji prokuratury
oraz objąć ją opieką duszpasterską.
- w procesie wyjaśniania sprawy oraz w podawaniu informacji należy również zadbać
o zachowanie ochrony dobrego imienia domniemanego sprawcy,
- w przypadku zaistnienia fałszywego oskarżenia, jeśli zarzuty nie zostaną
potwierdzone, a oskarżenie znane było osobom postronnym, należy przekazać im
informację o niewinności oskarżonego w formie komunikatu biskupa miejsca lub
delegata.
11
STANDARD 6 – Zasady obowiązujące w środowisku
parafialnym
Zasady w pkt. 1 i 2 są zgodnie z prawem miejscowym – dekret bpa Jacka Jezierskiego,
administratora apostolskiego Archidiecezji Gdańskiej z dnia 25.08.2020 r.
1. POSTĘPOWANIE NIEDOPUSZCZALNE
- Naruszenie integralności psychofizycznej: przemoc fizyczna i psychiczna, kary
cielesne, uszkodzenie ciała, cyberprzemoc;
- Stosowanie przemocy psychicznej: poniżanie, upokarzanie, ośmieszanie,
dokuczanie, szykanowanie;
- Wszelkie formy wykorzystywania seksualnego;
- Tolerowanie zachowań innych osób noszących znamiona wykorzystania osób
małoletnich, a zwłaszcza seksualnego;
- Ingerencja w sferę intymną na płaszczyźnie fizycznej, psychicznej, czy chociażby
werbalnej. W sytuacjach wyjątkowych, gdy małoletni, ze względu na ograniczenia
wiekowe lub zdrowotne, nie jest w stanie samodzielnie wykonać czynności
higienicznych lub innych o naturze osobistej (toaleta, mycie się, przebieranie),
pomocy udziela opiekun faktyczny, z zachowaniem zasad ochrony intymności
małoletniego;
- Nagrywanie małoletnich lub wykonywać zdjęć ingerujących w strefę intymną;
- Naruszenie prawa osoby małoletniej do prywatności, naruszenie czci, honoru i
dobrego imienia, ujawnienie informacji uzyskanych w warunkach poufności;
- Naruszenie dóbr osobistych. Są to w szczególności: zdrowie, wolność, cześć,
swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji,
nietykalność mieszkania, twórczość różnego typu;
- Upublicznianie wypowiedzi i wizerunku osób małoletnich bez zgody rodziców lub
opiekunów;
- Częstowanie małoletnich alkoholem, papierosami, środkami psychoaktywnymi,
oraz tolerowanie ich używania;
- Pozostawanie pod wpływem alkoholu lub środków odurzających przez
duchownego, opiekuna lub animatora prowadzącego zajęcia lub pełniącego opiekę
nad nieletnimi;
- Nakłanianie niepełnoletniego do zachowania tajemnicy przed rodzicami lub
opiekunami;
- Proponowanie indywidualnych spotkań towarzyskich z osobami małoletnimi (nawet
za zgodą rodziców), zapraszanie osób małoletnich na indywidualne spotkania w
mieszkaniu prywatnym;
- Indywidualne wyjazdy osoby duchownej z osobą małoletnią;
- Przewożenie osób małoletnich bez pełnoletniego opiekuna, z wyjątkiem sytuacji
zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu dziecka;
12
- Stosowanie języka i metod przekazu treści dotyczących ludzkiej płciowości i
seksualności nieadekwatnych do wieku rozwojowego dzieci i młodzieży bądź
naruszających godność osób małoletnich (erotyzacja języka, wulgaryzowanie,
trywializowanie przekazu, etykietowanie osób, używanie treści pornograficznych);
- Nadużycia w zakresie kontaktu fizycznego i werbalnego, czyli przekroczenie granic
wyznaczonych przez kulturę, szacunek i roztropność. Normy społeczne określają
akceptowalne przejawy ludzkiej serdeczności i wspólnotowości, np. uścisk dłoni,
błogosławieństwo na czole, werbalna pochwała, nagroda materialna za
zaangażowanie w życie parafialne, aktywny udział w zabawach i grach grupowych z
odpowiednim ograniczeniem kontaktu fizycznego. Strój powinien być niegorszący i
adekwatny do sytuacji. Należy respektować percepcję społeczną pewnych zachowań
normalnych w danej kulturze, które jednak mogłyby budzić niepokój otoczenia
dotyczący ich motywacji.
2. POSTĘPOWANIE ZALECANE
- W sytuacjach podejmowanych inicjatyw duszpasterskich z udziałem niepełnoletnich
niezbędna jest właściwa współpraca z rodzicami lub opiekunami. Duszpasterz
powinien uzyskać pisemną zgodę rodziców lub opiekunów prawnych na udział
dziecka w działaniach duszpasterskich i związaną z tym korespondencję elektroniczną
oraz przemieszczanie się;
- Odpowiedzialne zachowanie w korespondencji elektronicznej i papierowej z
małoletnimi, a także w mediach społecznościowych. Komunikacja elektroniczna z
niepełnoletnim powinna dotyczyć tylko zagadnień duszpasterskich. Najlepiej, gdy
odbywa się z oficjalnego adresu mailowego bądź z numeru telefonu instytucji. O
możliwości otrzymywania takich informacji powinni mieć wiedzę rodzice lub
opiekunowie prawni niepełnoletniego. Wiadomości nie powinny być wysyłane po
godz. 22.00;
- Przeprowadzanie rozmów indywidualnych z osobami małoletnimi (np. w ramach
kierownictwa duchowego) powinno odbywać się w pomieszczeniach służbowych
(biuro parafialne; wskazane, aby na plebanii było transparentne pomieszczenie
przeznaczone do rozmów duszpasterskich) – z roztropnością, co do pory i czasu
trwania. Sakrament pokuty należy sprawować tylko w kościele w konfesjonale;
- Zachęca się, aby w spotkaniach duszpasterstwa dzieci brały udział osoby dorosłe
(rodzice, animatorzy). Duszpasterze powinni zwracać uwagę i monitorować sposób
zachowania animatorów i wychowawców wobec niepełnoletnich. Spotkania grup
duszpasterskich mają charakter wspólnotowy, z uwzględnieniem właściwego
traktowania podopiecznych, bez wyróżniania i podziałów;
- W przypadku organizowania wyjazdów z udziałem osób, które nie ukończyły 18 r.ż.,
należy stosować zasady organizacji wypoczynku oraz innych wyjazdów określone w
rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 marca 2016 roku (Dz. U. z
dnia 5 kwietnia 2016 roku, poz. 452) oraz w innych przepisach prawa cywilnego w
tym zakresie;
13
- Duchowny organizujący wyjazd z dziećmi bądź młodzieżą zobowiązany jest do
weryfikacji osób pełniących funkcje wychowawców i opiekunów w rejestrze
prowadzonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości na podstawie ustawy z dnia 13
maja 2016 roku o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym;
winien także uzyskać od tych osób
zaświadczenia o niekaralności, zgodnie z aktualnym stanem Krajowego Rejestru
Karnego;
- Wszelkiego rodzaju wyjazdy jedno- i wielodniowe z dziećmi i młodzieżą powinny
być starannie planowane i w sposób formalny dokumentowane, ze szczególnym
uwzględnieniem kwestii rodzaju transportu, zakwaterowania, planu dnia oraz
bezpieczeństwa. Należy także zadbać o stosowne ubezpieczenia, zgodnie z
wymogami prawa polskiego albo krajów, na których terytorium będą w czasie
wyjazdu przebywać wychowankowie oraz ich opiekunowie. W czasie wyjazdu należy
zapewnić niepełnoletnim kontakt z rodzicami lub opiekunami. Grupa wychowawców
i animatorów powinna składać się zarówno z kobiet, jak i z mężczyzn, proporcjonalnie
do liczby dziewcząt i chłopców w grupie. Opiekunowie nie powinni nocować w
pomieszczeniu, w którym nocują niepełnoletni. Sponsorowanie jakiejkolwiek
aktywności niepełnoletnich nie może być realizowane bez wiedzy i zgody rodziców
lub opiekunów prawnych;
- Instytucje kościelne, które zapewniają osobom małoletnim dostęp do Internetu, są
zobowiązane podejmować wszelkie działania zabezpieczające przed dostępem do
treści stanowiących zagrożenie dla ich prawidłowego rozwoju (treści erotyczne,
pornograficzne, zawierające akty przemocy itp.). Należy zapewnić, by na wszystkich
komputerach znajdujących się na terenie placówki z dostępem do Internetu było
zainstalowane i aktualizowane oprogramowanie filtrujące treści internetowe,
oprogramowanie monitorujące korzystanie z Internetu, oprogramowanie
antywirusowe, antyspamowe i firewall. Niniejszy punkt nie dotyczy sytuacji, w
których wychowankowie korzystają z Internetu poprzez własne urządzenia
umożliwiające bezpośredni dostęp do sieci. Upoważniony do nadzoru opiekun ma
obowiązek poinformowania podopiecznych o zasadach bezpiecznego korzystania z
Internetu;
- Posiadanie wiedzy o faktycznych lub prawdopodobnych przypadkach
wykorzystania seksualnego zawsze wymaga podjęcia odpowiednich działań,
zgodnych z prawem kościelnym i świeckim. Kodeks karny przewiduje: „Art. 240. §
1.: Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu
lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, art. 118a, art. 120–124,
art. 127, art. 128, art. 130, art. 134, art. 140, art. 148, art. 156, art. 163, art. 166, art.
189, art. 197 § 3 lub 4, art. 198, art. 200, art. 252 lub przestępstwa o charakterze
terrorystycznym, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania
przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”;
- Wytyczne dotyczące wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń
duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą
niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku, przyjęte przez Konferencję Episkopatu
14
Polski, stanowią w punkcie 17.: „Mając na uwadze przepisy prawa polskiego,
dotyczące złożenia zawiadomienia o przestępstwie organom ścigania, jego treścią nie
mogą być w żadnym wypadku wiadomości uzyskanie z sakramentalnego forum
wewnętrznego (tajemnica spowiedzi). Analogicznie należy traktować wiedzę
uzyskaną w ramach kierownictwa duchowego”. Niemniej jednak również w takim
przypadku należy podjąć starania, aby osobę posiadającą wiedzę na temat
wykorzystania małoletniego skłonić do zgłoszenia tego faktu w trybie, jaki pozwala
na podjęcie kroków prawnych;
- W przypadku, gdy zostało się obdarzonym zaufaniem i w rozmowie ujawniono
sprawę nagannego zachowania jakiejś osoby duchownej bądź osoby świeckiej
zaangażowanej do pracy z dziećmi i młodzieżą w strukturach kościelnych, należy
wysłuchać tej osoby ze zrozumieniem i empatią oraz postępować zgodnie z zasadami
podanymi w 5 rozdziale Wytycznych KEP;
- Zgodnie z Wytycznymi KEP dotyczącymi wstępnego dochodzenia kanonicznego w
przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu
z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia (aneks nr 1. Art. 2):
„duszpasterze winni być gotowi do podejmowania rozmów i spotkań z wiernymi,
zwłaszcza w pierwszym okresie po ujawnieniu nadużycia seksualnego, jakie miało
miejsce w ich wspólnotach. W sposób szczególny troską duszpasterską należy objąć
dzieci i młodzież”.
3. ZACHOWANIA WŁAŚCIWE W NASZYM KRĘGU KULTUROWYM.
- uścisk dłoni lub delikatne objęcie, przytulenie, pocałunki w policzek;
- delikatne poklepanie po ramionach lub plecach jako wyraz akceptacji wsparcia,
pocieszenia;
- dotyk ramion, rąk czy barku jako wyraz bliskości;
- trzymanie się za ręce w czasie np. zabawy lub dla uspokojenia wzburzenia
emocjonalnego;
- trzymanie za ręce dzieci w czasie spaceru;
- siadanie w pobliżu małych dzieci;
- podnoszenie lub trzymanie na rękach małych dzieci;
- przytulanie i branie na kolana małych dzieci za zgodą ich rodziców i najlepiej w ich
obecności.
4. ZASADY DOTYCZĄCE WYJAZDÓW PARAFIALNYCH.
Zachęca się do pełnej transparentności w organizowaniu spotkań z dziećmi. Na
początku roku formacyjnego w parafii należy:
- zapoznać rodziców lub opiekunów prawnych dzieci z harmonogramem
prowadzonych spotkań;
- zadbać o wyrażenie przez nich zgody w formie pisemnej na udział w spotkaniach;15
- ustalić zasady odbioru dzieci;
- ustalić zasady komunikacji elektronicznej z dziećmi;
- wszystkie formy zorganizowanego czasu, a w sposób szczególny wypoczynku
dzieci powinny być realizowane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa;
- na wyjazdy grupowe należy uzyskać pisemną zgodę rodziców lub opiekunów
prawnych, po uprzednim zapoznaniu ich z ramowym planem działania i zasadami
jego organizacji (regulaminem). Podczas wyjazdu rodzice lub opiekunowie prawni
mają prawo do kontaktu ze swoim dzieckiem oraz z jego opiekunem;
- podczas wyjazdów parafialnych opiekunowie nie powinni nocować w tym samym
pomieszczeniu co podopieczni. W sytuacji szczególnej, wymagającej od opiekuna
pozostania w nocy w pomieszczeniu z wychowankiem, powinien on o tym fakcie
zawiadomić inną osobę dorosłą, kierownika wyjazdu oraz, jeśli to możliwe, rodzica
lub opiekuna prawnego wychowanka. Jeśli wyjazd przewiduje noclegi zbiorowe,
organizator zawiera informację na ten temat w regulaminie. Szczególnie zadbać
należy o ochronę dzieci w toaletach, łazienkach, przebieralniach czy szatniach.
16
STANDARD 7 – Szkolenia osób odpowiedzialnych za
prewencję, duchownych, personelu parafii i animatorów.
Ochrona przed krzywdzeniem wpisana jest w misję Kościoła katolickiego powierzoną
mu przez Pana. Dlatego każdy – przełożony w Kościele, osoby uczestniczące w jego
misji przez pracę i zaangażowanie duszpasterskie czy pracę małoletnimi powinien
posiadać potrzebną wiedzę na temat ochrony dzieci i osób bezbronnych przed
przemocą i dzielić się nią z rodzicami i dziećmi.
Zakres szkoleń w temacie ochrony dzieci i osób bezbronnych oraz osoby prowadzące:
1. Wszyscy duchowni, personel parafii i animatorzy otrzymują potrzebną im
wiedzę o standardach przyjętych i obowiązujących w parafii – kodeksie zachowań,
procedurach związanych z interwencją i zgłoszeniem. Szkolenie może prowadzić
osoba odpowiedzialna w parafii za prewencję.
2. Pracownicy i animatorzy pełniący funkcje wychowawcze lub formacyjne
dodatkowo otrzymują potrzebną wiedzę dotyczącą:
• rodzajów przemocy (w tym przemocy rówieśniczej);
• rozpoznawania oznak przemocy (w tym wykorzystania seksualnego);
• strategii działania sprawców przemocy (w tym przemocy seksualnej);
• rozmowy z dzieckiem/nastolatkiem/osobą bezbronną na temat krzywdy;
• rozmowy z dorosłymi (gdy ktoś pracuje z grupą dorosłych) dotyczącą
przemocy;
• zagrożeń i ochrony przed szkodliwymi treściami w Internecie;
• innych zaleceń obowiązujących w danej placówce/miejscu duszpasterskim.
3. Każda osoba pracująca z małoletnimi powinna otrzymać zaświadczenie o
udziale w szkoleniu.
4. Każda osoba pracująca z małoletnimi co pięć lat uczestniczy w jednodniowym
szkoleniu z zakresu prewencji. Treść tych szkoleń przygotowana jest przez osobę
odpowiedzialną w diecezji za prewencję.
5. Szkolenia prowadzą odpowiednio przygotowane oraz kompetentne w
dziedzinie ochrony małoletnich, które są delegowane przez Archidiecezję do
pełnienia takich zadań.
6. Osoby odpowiedzialne za prewencję w parafii poza wiedzą z pkt 1 i 2 powinny
mieć także wiedzę na temat:
17
• budowania systemu prewencji zgodnego z wymogami Kościoła i ustaw
państwowych (obecnie tzw. „Ustawa Kamilka” i Krajowy Plan Przeciwdziałania
Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Mało-
letnich na lata 2023-2026 oraz Wytyczne KEP, dokument prewencji KEP);
• podstawowych procedur prawnych (kanonicznych i przewidzianych przez
Kodeks karny);
• czynników ryzyka i czynników ochronnych;
• funkcjonowania w środowisku lokalnym placówek pomocowych;
• procedur ustalonych dla danej parafii.
7. Za szkolenie tych osób odpowiada osoba odpowiedzialna za prewencję w
Archidiecezji Gdańskiej. Na szkolenie zaprasza osoby posiadające kompetencje
potwierdzone odpowiednim dokumentem.
8. Osoby odpowiedzialne za prewencję w danej parafii uczestniczą raz w roku w
spotkaniu odpowiedzialnych za prewencję w danej diecezji.
18
STANDARD 8 – Zasady udostępniania standardów i ich
ewaluacji.
- Proboszcz lub delegowana przez niego osoba ma obowiązek umieszczenia
niniejszych standardów na stronie internetowej parafii,
- Standardy umieszczane są w wersji papierowej w biurze parafialnym i
pomieszczeniach wykorzystywanych dla duszpasterstwa osób małoletnich,
- dla osób małoletnich Standardy udostępniane są w wersji skróconej i przystosowanej
do pojętności dzieci i młodzieży w pomieszczeniach przez nich używanych,
- co dwa lata Standardy są przeglądane przez Proboszcza lub wyznaczoną osobę i po
wypisaniu odpowiednich wniosków aktualizowane,
- Standardy są udostępniane rodzicom i opiekunom prawnym małoletnich, po czym
należy odebrać od nich oświadczenie pisemne o zapoznaniu się z treścią dokumentu,
- Standardy udostępniane są osobom szkolącym się w zakresie prewencji na parafii i
wszystkim osobom mającym do czynienia z małoletnim w ramach duszpasterstwa
parafialnego.
19
ZAŁĄCZNIK 1
OŚWIADCZENIE O KRAJACH ZAMIESZKANIA W CIĄGU OSTATNICH 20 LAT,
INNYCH NIŻ RZECZYPOSPOLITA POLSKA
OŚWIADCZENIE
w trybie art. 21 Ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom
przestępczością na tle seksualnym (t.j. Dz.U. 2023 poz. 1304 z późn. zm.)
Ja, niżej podpisany/a, oświadczam, że:
1. Posiadam obywatelstwo innego państwa niż Rzeczypospolita Polska: tak/nie*
.
2. 3. Jeśli odpowiedz brzmi „tak”, to proszę wpisać państwo………………………………..
W ciągu ostatnich 20 lat zamieszkiwałem/nie zamieszkiwałem w innych państwach*
.
4. Proszę wpisać państwo/państwa:
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
5. Do oświadczenia załączam informację z rejestru karnego tego/tych państw uzyskiwaną do
celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi:
tak/nie*.
6. Do oświadczenia załączam informację z rejestru karnego tego/tych państw, gdyż państwo
to nie przewiduje wydawania informacji do celów działalności zawodowej lub
wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi: tak/nie*.
7. Oświadczam, że prawo państwa .............................................................................. nie
przewiduje sporządzenia informacji z rejestru karnego: tak/nie*.
8. Oświadczam, że w państwie ……………………………. nie prowadzi się rejestru karnego:
tak/nie*.
9. Oświadczam, że nie byłem prawomocnie skazany w państwie………………… za czyny
zabronione odpowiadające przestępstwom określonym w rozdziale XIX i XXV Kodeksu
karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii oraz nie wydano wobec mnie innego orzeczenia, w którym
stwierdzono, iż dopuściłem się takich czynów zabronionych, oraz nie ma obowiązku
wynikającego z orzeczenia sądu, innego uprawnionego organu lub ustawy stosowania się
do zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub
określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją,
wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym,
20
uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez dzieci,
lub z opieką nad nimi.
10. Oświadczam, że jestem świadomy, że składając ww. oświadczenia, podlegam
odpowiedzialności karnej w trybie art. 233 Kodeksu karnego, to jest odpowiedzialności
karnej za złożenie fałszywego oświadczenia**
.
Gdańsk 15.08.2024 Ks. Remigiusz Langowski
miejscowość, data imię i nazwisko (czytelny podpis)
* niepotrzebne skreślić
** art. 233 k.k. [fałszywe zeznania]
§ 1. Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu
prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności
od 6 miesięcy do lat 8.
§ 1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed
odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od
3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień,
uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie.
§ 3. Nie podlega karze za czyn określony w § 1a, kto składa fałszywe zeznanie, nie wiedząc o prawie odmowy
zeznania lub odpowiedzi na pytania.
§ 4. Kto, jako biegły, rzeczoznawca lub tłumacz, przedstawia fałszywą opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie
mające służyć za dowód w postępowaniu określonym w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat
10.
§ 4a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 4 działa nieumyślnie, narażając na istotną szkodę interes publiczny,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 5. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli:
1) fałszywe zeznanie, opinia, ekspertyza lub tłumaczenie dotyczy okoliczności niemogących mieć wpływu
na rozstrzygnięcie sprawy,
2) sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie, zanim nastąpi,
chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy.
§ 6. Przepisy § 1-3 oraz 5 stosuje się odpowiednio do osoby, która składa fałszywe oświadczenie, jeżeli przepis
ustawy przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej.
21
ZAŁĄCZNIK 2
OŚWIADCZENIE O ZAPOZNANIU SIĘ Z POLITYKĄ OCHRONY DZIECI I
ZOBOWIĄZANIU DO JEJ PRZESTRZEGANIA
OŚWIADCZENIE
w trybie art. 21 Ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom
przestępczością na tle seksualnym (Dz.U. 2023 poz. 1304 z późn. zm.)
Ja, niżej podpisana/y, oświadczam, że:
1. Zapoznałam/zapoznałem się z treścią dokumentu pn. „Standardy ochrony dzieci”
obowiązującego w (tu nazwa placówki)
…………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
…
2. Oświadczam*, że jestem świadomy, że składając ww. oświadczenie, podlegam
odpowiedzialności karnej w trybie art. 233 Kodeksu karnego, to jest odpowiedzialności
karnej za złożenie fałszywego oświadczenia**
.
Gdańsk 15.08.2024 Ks. Remigiusz Langowski
……………………………
…… miejscowość, data …………………………………………
imię i nazwisko (czytelny podpis)
* dotyczy osób pełnoletnich
** art. 233 k.k. [fałszywe zeznania]
§ 1. Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu
prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności
od 6 miesięcy do lat 8.
§ 1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed
odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od
3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień,
uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie.
§ 3. Nie podlega karze za czyn określony w § 1a, kto składa fałszywe zeznanie, nie wiedząc o prawie odmowy
zeznania lub odpowiedzi na pytania.
22
§ 4. Kto, jako biegły, rzeczoznawca lub tłumacz, przedstawia fałszywą opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie
mające służyć za dowód w postępowaniu określonym w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat
10.
§ 4a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 4 działa nieumyślnie, narażając na istotną szkodę interes publiczny,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 5. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli:
1) fałszywe zeznanie, opinia, ekspertyza lub tłumaczenie dotyczy okoliczności niemogących mieć wpływu na
rozstrzygnięcie sprawy,
2) sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie, zanim nastąpi,
chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy.
§ 6. Przepisy § 1-3 oraz 5 stosuje się odpowiednio do osoby, która składa fałszywe oświadczenie, jeżeli
przepis ustawy przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej.
23
ZAŁĄCZNIK 3
ZASADY SPORZĄDZANIA NOTATKI DOTYCZĄCEJ ZDARZENIA
- Zapisz dokładną datę i godzinę, kiedy incydent został zgłoszony.
- Podaj imię i nazwisko dziecka, wiek, adres zamieszkania (jeśli dostępny), szkołę oraz
wszelkie inne istotne informacje.
- Opisz dokładnie to, co zostało zgłoszone, włączając miejsce, czas i wszelkie istot- ne
szczegóły zdarzenia (możesz zacytować zwroty użyte przez dziecko lub inną osobę
zawiadamiającą).
- Jeśli istnieją, uwzględnij dane wszelkich świadków incydentu, w tym ich imiona, nazwiska,
adresy i numery telefonów kontaktowych. Mogą to być również osoby, którym dziecko
wcześniej zgłaszało przemoc.
- Opisz kroki, które podjęto w odpowiedzi na zgłoszenie, w tym komunikację z or- ganami
ścigania, rodzicem/rodzicami/opiekunem/opiekunami, działania w celu zapewnienia
bezpieczeństwa dziecku itp.
- Wymień wszelkie instytucje lub osoby, z którymi został nawiązany kontakt w związku
z incydentem.
